MURATS44
Özel Üye
Ebced; Geleneksel Arap alfabesinin eski sıralanışından (elif, ba, cim, dal) ilk dört harfinin okunuşlarıyla (E-B-Ce-D) türetilmiş bir sözcüktür. Ebced Hesabı ise Ebced rakamları denilen alfabetik bir sayı sistemini kullanarak, kelime, cümlecik veya cümlelerin sayısal değerini hesaplama ve bunlardan anlamlar çıkartma işlemidir. Teori incelenen kelime, cümlecik veya metinde bir şekilde gizli şifreleme bulunduğu varsayımına dayanır.
Semitik alfabelerde olduğu gibi Arap alfabesiyle yazılan bir yazıda da harflerin sayısal değerleri ile bir şifreleme (cifr) yapılmış olabilirdi ve gelecekte hâdiselerin vukuu zamanının tespiti (Kehanet) için harflerin sayısal değerleri kullanılarak bu kehanetlerin sırrı gizemi açılabilirdi. Bir cümle veya cümleciğin Ebced değeri ("cümle hesabı") varsayılan bu gizem'in anahtarı olurdu.
Çıkış ve tarihçe
Bilinen bütün EBCED'ler semitik alfabelere aittirler ve onların da Mısır hiyerogliflerine dayandığına inanılan protosemitik harflerden türediğine inanılmaktadır. Ebcedde ilk yaygın kullanım fenike ebcedi ile olmuştur. Arap ebcedinin İbrani ve Aramî alfabesinden alındığına şüphe yoktur. Ebced'in ilk çıkışının Mısır hyeroglif rakamları ile bağlantılı olabileceği düşünülmektedir.
[TABLE="class: grid, width: 500"]
[TR]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]Değer[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]1[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]10[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]100[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]1.000[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]10.000[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]100.000[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]1.000.000- veya sonsuz[/TH]
[/TR]
[TR]
[TH]Hiyeroglifler[/TH]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
veya
[TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
Ebced zaman içinde değişimlere uğramış ve geliştirilmiştir. Bu gelişim alfabelerin gelişimi ve düzeni ile bağlantılı değişikliklerdir. Örneğin Arap alfabesi zaman içerisinde gelişerek noktalı ve sesli harflerin alfabeye ilave edilmesi ile EBCED de buna paralel değişikliklere uğramıştır.
Ebced hesabını akılda tutmak için bir anlamı olmayan ve Arap alfabesindeki harflerin eski dizilişini hatırlatıcı olarak kullanılan kelimelerden bir cümle oluşturulmuştur: bu 'ebced', 'havvez', 'huttî, 'kelemen', 'sa'fes', 'karaşet', 'sehhaz', 'dazıg' cümlesidir.
Bu kelimelerle ilgili spekülasyonlara göre kelimelerden altısı Medyen hükümdarlarından altı kişinin adı yahut altı şeytanın veyahut haftanın günlerinin ismi olmalıydı. Arap nahivcilerinden "Müberred" ve "Seyrafi" bu yorumlarım hurâfe olduğunu, ebcedi oluşturan kelimelerin ecnebi olduğunu söylemişlerdir. Sonraları bu kelimeler muska, vefk gibi şeylerde kullanılmış ve her birine rakamsal bir değer verilmiştir.
İbraniler ve diğer dillerde uygulamalar
Semitik alfabelerde başlamış olduğu gözüken harflere sayısal değerler atfetme işi İbrani ve Yunan alfabelerinde de görülmektedir. Abced gadolda bazı harfler ve rakamsal değerleri:
[TABLE="class: grid, width: 500"]
[TR]
[TH]Desimal sistem[/TH]
[TH]İbrani[/TH]
[TH]Harf[/TH]
[/TR]
[TR]
[TH]1[/TH]
[TD]Aleph[/TD]
[TD]א[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]2[/TH]
[TD]Bet[/TD]
[TD]ב[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]3[/TH]
[TD]Gimel[/TD]
[TD]ג[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]4[/TH]
[TD]Daled[/TD]
[TD]ד[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]5[/TH]
[TD]He[/TD]
[TD]ה[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]6[/TH]
[TD]Vav[/TD]
[TD]ו[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]7[/TH]
[TD]Zayin[/TD]
[TD]ז[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]8[/TH]
[TD]Heth[/TD]
[TD]ח[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]9[/TH]
[TD]Teth[/TD]
[TD]ט[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[TABLE="class: grid, width: 500"]
[TR]
[TH]Desimal sistem[/TH]
[TH]İbrani[/TH]
[TH]Harf[/TH]
[/TR]
[TR]
[TH]10[/TH]
[TD]Yud[/TD]
[TD]י[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]20[/TH]
[TD]Kaph[/TD]
[TD]כ[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]30[/TH]
[TD]Lamed[/TD]
[TD]ל[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]40[/TH]
[TD]Mem[/TD]
[TD]מ[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]50[/TH]
[TD]Nun[/TD]
[TD]נ[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]60[/TH]
[TD]Samech[/TD]
[TD]ס[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]70[/TH]
[TD]Ayin[/TD]
[TD]ע[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]80[/TH]
[TD]Pe[/TD]
[TD]פ[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]90[/TH]
[TD]Tsade[/TD]
[TD]צ[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
Kabala sisteminde Gematria denen (İbranicesi: גימטריה, gēmaṭriyā) sayısal bir düzenek mevcuttur. Burada İbrani sayıların rakamsal değeri 400'e kadar ebced numaraları ile aynıdır. Günümüzde hala madde numaralamada ve haftanın ilk 6 gününü temsil için kullanılmaktadır.
Fenike alfabesinden uyarlanmış olan ve isimlendirme ve sırasını bu alfabeye göre şekillendirmiş olan Yunan alfabesinde de izopsefi denilen (İngilizcesi isopsephy) harflerden faydalanan sayısal bir sistem mevcuttur. Bu sistemde harflerin karşılık geldiği rakamsal değerler 90 sonrasında ebced değerlerinden farklılaşır. Bunun sebebi Yunan dilinde ṣād (ص) harfine denk gelen bir sesin olmamasıdır.
Arap Ebcedinde harflerin sayısal değerleri
Ebced hesabında harflerin sayısal değerleri Arap alfabesindeki sıraya göre değil, İbranice ve Süryanice'deki sıralamaya göredir. Arap alfabesinde harflerin bugünkü sıralanışı daha sonra benzer harflere eklenen noktalar ve bu benzer harflerin yan yana yazılmasıyla oluşmuştur. Ebcede göre harflerin sırası ve değerleri söyledir:
[TABLE="class: grid, width: 500"]
[TR]
[TD]elif ا[/TD]
[TD]1[/TD]
[TD]Ha ح[/TD]
[TD]8[/TD]
[TD]sin س[/TD]
[TD]60[/TD]
[TD]te ت[/TD]
[TD]400[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]be ب[/TD]
[TD]2[/TD]
[TD]Tı ط[/TD]
[TD]9[/TD]
[TD]`ayn ع[/TD]
[TD]70[/TD]
[TD]peltek se ث[/TD]
[TD]500[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]cim ج[/TD]
[TD]3[/TD]
[TD]yâ ي[/TD]
[TD]10[/TD]
[TD]fe ف[/TD]
[TD]80[/TD]
[TD]Hı خ[/TD]
[TD]600[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]dal د[/TD]
[TD]4[/TD]
[TD]kef ك[/TD]
[TD]20[/TD]
[TD]Sad ص[/TD]
[TD]90[/TD]
[TD]zel ذ[/TD]
[TD]700[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]he ه[/TD]
[TD]5[/TD]
[TD]lâm ل[/TD]
[TD]30[/TD]
[TD]kaf ق[/TD]
[TD]100[/TD]
[TD]Dad ض[/TD]
[TD]800[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]vav و[/TD]
[TD]6[/TD]
[TD]mim م[/TD]
[TD]40[/TD]
[TD]ra ر[/TD]
[TD]200[/TD]
[TD]Zı ظ[/TD]
[TD]900[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]ze ز[/TD]
[TD]7[/TD]
[TD]nun ن[/TD]
[TD]50[/TD]
[TD]şın ش[/TD]
[TD]300[/TD]
[TD]ğayn غ[/TD]
[TD]1000[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
Arapçada kullanılmayan ve özellikle Farsça'dan alınıp Osmanlıca'da kullanılan pe, çim, je, gaf harfleri sırasıyla be, cim, ze ve kef eşit sayılır.
Uygulamalar
Bazı yazarlar kitaplarının içindekiler bölümünde veya akrostiş gibi şiir içine tarihleri gizlemek gibi denemeler yapmışlardır. Kullanıldığı yerler kısaca şöyle sıralanabilir:
Günlük kullanımÖzel notlar ve ticarî ilişkilerde kullanılmıştır. Meselâ: 100 akçe alacağı olan birisi alacaklı olduğu kişiye bir kâğıt üzerinde bir kaf harfi yazıp gönderince hem alacağını istemiş, hem de konuyu aracıdan saklamış oluyordu. Çocuk isimleriDoğum tarihinin bir kelime veya bir, iki isimle belirlenmesidir. Hangi isimler çocuğun doğduğu seneyi ebced hesabıyla verirse, o isimlerden biri çocuğa verilmiştir. Meselâ: H. 1311′de doğan çocuğa “Mahmud Bahtiyar”, “Süleyman Hurşid”, “Yusuf Mazhari’, “Ömer Rıza” ve “Recep Servet” gibi isimlerden biri verilebilir. Çünkü bunların her biri 1311 etmektedir. Kitap ve MakalelerdeEskiden kitapların önsöz, giriş, takdim sayfaları ile numara almayan sayfalar hep ebced alfabesine göre numaralandırılmıştır. Kitapların ay ve sene kayıtları, yazı bölümleri ve madde başlıkları hep ebced düzenine göre tanzim edilmiştir. Devlet kayıtlarında: Devlet arşivlerinde yer alan birçok resmî belge, tutanak, fezleke ve mazbatalar, vak’anüvist kayıtları, vakıf kayıtları ile sayım ve döküm hesapları bu hesaba göre tanzim edilmiştir.
Eski ilim kitaplarında
Fizik, matematik, geometri ve astronomide Sa’fas” kelimesinin harfleri sıkça kullanılmıştır. Astronomide büyük rakamlar “ğayn” harfinin birkaç tekrarı ile ifade edilmiştir. Musikide sesler ve perdeler ebced alfabe düzeninden istifade edilerek oluşturulan bir “ebced notası” ile belirlenmiştir.Mimarlıkta: Mimar Sinan’ın eserlerinde, boyutların modüler düzeninde çok sık kullanılmıştır. Örneğin Süleymaniye’de zeminden kubbe üzengi seviyesi 45, kubbe alemi 66 arşın yüksekliktedir. Yine Selimiye’de de kubbeyi taşıyan 8 ayağın merkezlerinden geçen dairenin çapı 45 arşındır. Kubbe kenarı zeminden 45, minare alemi buradan itibaren 66 arşındır. Süleymaniye ve Selimiye’nin görünen silüetleri 92 arşındır ki, bu da “Muhammed” kelimesinin ebced karşılığıdır.
Tasavvuf ve sembolizmde
Ebced hesabının tasavvuf ve din ilimlerinde kullanıldığına şahit olmaktayız. Özellikle “Kelime-i Tevhid” veya “Esmâ-i Hüsna”dan bir ismin kaç kere zikir edileceği ebced tablosuna göre tayin edilir. Kur’an tefsirlerinde ve hatta Kadir gecesinin tayininde de ebcedin kullanıldığını bilmekteyiz. Ebced’e göre “Âdem’ 45, “Allah” lafzı da 66 etmektedir. Ebced, cifr (şifrecilik), gizemcilik genellikle din bilginleri tarafından bazı Kur’an ayetlerine aykırı bulunarak reddedilir ve sapkınlık olarak görülür.
Sembolizmde: İki veya daha fazla kelimenin sayı değerlerinin aynı olmasından istifadeyle birini söylemekle diğeri kastedilmiş kabul edilerek halk arasında kullanılagelmiştir. Meselâ: “Muhammed” kelimesi 92′dir. “Aman’ kelimesi de 92′dir. “Mevlevî” kelimesi de 92′ ettiğinden bu kavramlar arasında bir alaka kurulmuştur. Ör;
Aman lafzı senin ism-i şerîfinle müsavidir
Anınçin aşıkın zikri amandır ya Resulullah
İlim, amel, sa’y kelimelerinin, Hilâl, lâle ve Allah sayı değerlerinin aynı olması anlamlı bulunur.
"Tarih düşürme sanatı"Ebced'in en fazla kullanıldığı yerlerden biridir. Divan edebiyatında veya mezar taşı gibi kitabe yazımlarında ustalıklı bir kelime veya mısra ile olayın tarihi işlenmiş olurdu.
Kehanet ve gizemlerdeTarih düşürme yöntemi ile yazıldığına inanılan bir metin üzerinden gelecek olaylarla ilgili kehanette bulunulur. Kur'an ve hadislerden yapılan çıkarımlarla geçmiş ve gelecek olaylara ait tahminler yapılmıştır. İstanbul'un Fethinin “beldetun tayyibetun…” cümlesinden, kıyametin tarihinin bir hadis metninden çıkartılması gibi. Ebced hesabı ayrıca cifr, vefk, astroloji, define aramada gibi gizemli uygulamalar içinde kullanılmıştır.
Semitik alfabelerde olduğu gibi Arap alfabesiyle yazılan bir yazıda da harflerin sayısal değerleri ile bir şifreleme (cifr) yapılmış olabilirdi ve gelecekte hâdiselerin vukuu zamanının tespiti (Kehanet) için harflerin sayısal değerleri kullanılarak bu kehanetlerin sırrı gizemi açılabilirdi. Bir cümle veya cümleciğin Ebced değeri ("cümle hesabı") varsayılan bu gizem'in anahtarı olurdu.
Çıkış ve tarihçe
Bilinen bütün EBCED'ler semitik alfabelere aittirler ve onların da Mısır hiyerogliflerine dayandığına inanılan protosemitik harflerden türediğine inanılmaktadır. Ebcedde ilk yaygın kullanım fenike ebcedi ile olmuştur. Arap ebcedinin İbrani ve Aramî alfabesinden alındığına şüphe yoktur. Ebced'in ilk çıkışının Mısır hyeroglif rakamları ile bağlantılı olabileceği düşünülmektedir.
[TABLE="class: grid, width: 500"]
[TR]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]Değer[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]1[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]10[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]100[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]1.000[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]10.000[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]100.000[/TH]
[TH="class: hintergrundfarbe6"]1.000.000- veya sonsuz[/TH]
[/TR]
[TR]
[TH]Hiyeroglifler[/TH]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
veya
[TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[TD="align: center"][TABLE="class: mw-hiero-table mw-hiero-outer"]
[TR="class: grid"]
[TD][TABLE="class: mw-hiero-table"]
[TR="class: grid"]
[TD].[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
Ebced zaman içinde değişimlere uğramış ve geliştirilmiştir. Bu gelişim alfabelerin gelişimi ve düzeni ile bağlantılı değişikliklerdir. Örneğin Arap alfabesi zaman içerisinde gelişerek noktalı ve sesli harflerin alfabeye ilave edilmesi ile EBCED de buna paralel değişikliklere uğramıştır.
Ebced hesabını akılda tutmak için bir anlamı olmayan ve Arap alfabesindeki harflerin eski dizilişini hatırlatıcı olarak kullanılan kelimelerden bir cümle oluşturulmuştur: bu 'ebced', 'havvez', 'huttî, 'kelemen', 'sa'fes', 'karaşet', 'sehhaz', 'dazıg' cümlesidir.
Bu kelimelerle ilgili spekülasyonlara göre kelimelerden altısı Medyen hükümdarlarından altı kişinin adı yahut altı şeytanın veyahut haftanın günlerinin ismi olmalıydı. Arap nahivcilerinden "Müberred" ve "Seyrafi" bu yorumlarım hurâfe olduğunu, ebcedi oluşturan kelimelerin ecnebi olduğunu söylemişlerdir. Sonraları bu kelimeler muska, vefk gibi şeylerde kullanılmış ve her birine rakamsal bir değer verilmiştir.
İbraniler ve diğer dillerde uygulamalar
Semitik alfabelerde başlamış olduğu gözüken harflere sayısal değerler atfetme işi İbrani ve Yunan alfabelerinde de görülmektedir. Abced gadolda bazı harfler ve rakamsal değerleri:
[TABLE="class: grid, width: 500"]
[TR]
[TH]Desimal sistem[/TH]
[TH]İbrani[/TH]
[TH]Harf[/TH]
[/TR]
[TR]
[TH]1[/TH]
[TD]Aleph[/TD]
[TD]א[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]2[/TH]
[TD]Bet[/TD]
[TD]ב[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]3[/TH]
[TD]Gimel[/TD]
[TD]ג[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]4[/TH]
[TD]Daled[/TD]
[TD]ד[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]5[/TH]
[TD]He[/TD]
[TD]ה[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]6[/TH]
[TD]Vav[/TD]
[TD]ו[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]7[/TH]
[TD]Zayin[/TD]
[TD]ז[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]8[/TH]
[TD]Heth[/TD]
[TD]ח[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]9[/TH]
[TD]Teth[/TD]
[TD]ט[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[TABLE="class: grid, width: 500"]
[TR]
[TH]Desimal sistem[/TH]
[TH]İbrani[/TH]
[TH]Harf[/TH]
[/TR]
[TR]
[TH]10[/TH]
[TD]Yud[/TD]
[TD]י[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]20[/TH]
[TD]Kaph[/TD]
[TD]כ[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]30[/TH]
[TD]Lamed[/TD]
[TD]ל[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]40[/TH]
[TD]Mem[/TD]
[TD]מ[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]50[/TH]
[TD]Nun[/TD]
[TD]נ[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]60[/TH]
[TD]Samech[/TD]
[TD]ס[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]70[/TH]
[TD]Ayin[/TD]
[TD]ע[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]80[/TH]
[TD]Pe[/TD]
[TD]פ[/TD]
[/TR]
[TR]
[TH]90[/TH]
[TD]Tsade[/TD]
[TD]צ[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
Kabala sisteminde Gematria denen (İbranicesi: גימטריה, gēmaṭriyā) sayısal bir düzenek mevcuttur. Burada İbrani sayıların rakamsal değeri 400'e kadar ebced numaraları ile aynıdır. Günümüzde hala madde numaralamada ve haftanın ilk 6 gününü temsil için kullanılmaktadır.
Fenike alfabesinden uyarlanmış olan ve isimlendirme ve sırasını bu alfabeye göre şekillendirmiş olan Yunan alfabesinde de izopsefi denilen (İngilizcesi isopsephy) harflerden faydalanan sayısal bir sistem mevcuttur. Bu sistemde harflerin karşılık geldiği rakamsal değerler 90 sonrasında ebced değerlerinden farklılaşır. Bunun sebebi Yunan dilinde ṣād (ص) harfine denk gelen bir sesin olmamasıdır.
Arap Ebcedinde harflerin sayısal değerleri
Ebced hesabında harflerin sayısal değerleri Arap alfabesindeki sıraya göre değil, İbranice ve Süryanice'deki sıralamaya göredir. Arap alfabesinde harflerin bugünkü sıralanışı daha sonra benzer harflere eklenen noktalar ve bu benzer harflerin yan yana yazılmasıyla oluşmuştur. Ebcede göre harflerin sırası ve değerleri söyledir:
[TABLE="class: grid, width: 500"]
[TR]
[TD]elif ا[/TD]
[TD]1[/TD]
[TD]Ha ح[/TD]
[TD]8[/TD]
[TD]sin س[/TD]
[TD]60[/TD]
[TD]te ت[/TD]
[TD]400[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]be ب[/TD]
[TD]2[/TD]
[TD]Tı ط[/TD]
[TD]9[/TD]
[TD]`ayn ع[/TD]
[TD]70[/TD]
[TD]peltek se ث[/TD]
[TD]500[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]cim ج[/TD]
[TD]3[/TD]
[TD]yâ ي[/TD]
[TD]10[/TD]
[TD]fe ف[/TD]
[TD]80[/TD]
[TD]Hı خ[/TD]
[TD]600[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]dal د[/TD]
[TD]4[/TD]
[TD]kef ك[/TD]
[TD]20[/TD]
[TD]Sad ص[/TD]
[TD]90[/TD]
[TD]zel ذ[/TD]
[TD]700[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]he ه[/TD]
[TD]5[/TD]
[TD]lâm ل[/TD]
[TD]30[/TD]
[TD]kaf ق[/TD]
[TD]100[/TD]
[TD]Dad ض[/TD]
[TD]800[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]vav و[/TD]
[TD]6[/TD]
[TD]mim م[/TD]
[TD]40[/TD]
[TD]ra ر[/TD]
[TD]200[/TD]
[TD]Zı ظ[/TD]
[TD]900[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]ze ز[/TD]
[TD]7[/TD]
[TD]nun ن[/TD]
[TD]50[/TD]
[TD]şın ش[/TD]
[TD]300[/TD]
[TD]ğayn غ[/TD]
[TD]1000[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
Arapçada kullanılmayan ve özellikle Farsça'dan alınıp Osmanlıca'da kullanılan pe, çim, je, gaf harfleri sırasıyla be, cim, ze ve kef eşit sayılır.
Uygulamalar
Bazı yazarlar kitaplarının içindekiler bölümünde veya akrostiş gibi şiir içine tarihleri gizlemek gibi denemeler yapmışlardır. Kullanıldığı yerler kısaca şöyle sıralanabilir:
Günlük kullanımÖzel notlar ve ticarî ilişkilerde kullanılmıştır. Meselâ: 100 akçe alacağı olan birisi alacaklı olduğu kişiye bir kâğıt üzerinde bir kaf harfi yazıp gönderince hem alacağını istemiş, hem de konuyu aracıdan saklamış oluyordu. Çocuk isimleriDoğum tarihinin bir kelime veya bir, iki isimle belirlenmesidir. Hangi isimler çocuğun doğduğu seneyi ebced hesabıyla verirse, o isimlerden biri çocuğa verilmiştir. Meselâ: H. 1311′de doğan çocuğa “Mahmud Bahtiyar”, “Süleyman Hurşid”, “Yusuf Mazhari’, “Ömer Rıza” ve “Recep Servet” gibi isimlerden biri verilebilir. Çünkü bunların her biri 1311 etmektedir. Kitap ve MakalelerdeEskiden kitapların önsöz, giriş, takdim sayfaları ile numara almayan sayfalar hep ebced alfabesine göre numaralandırılmıştır. Kitapların ay ve sene kayıtları, yazı bölümleri ve madde başlıkları hep ebced düzenine göre tanzim edilmiştir. Devlet kayıtlarında: Devlet arşivlerinde yer alan birçok resmî belge, tutanak, fezleke ve mazbatalar, vak’anüvist kayıtları, vakıf kayıtları ile sayım ve döküm hesapları bu hesaba göre tanzim edilmiştir.
Eski ilim kitaplarında
Fizik, matematik, geometri ve astronomide Sa’fas” kelimesinin harfleri sıkça kullanılmıştır. Astronomide büyük rakamlar “ğayn” harfinin birkaç tekrarı ile ifade edilmiştir. Musikide sesler ve perdeler ebced alfabe düzeninden istifade edilerek oluşturulan bir “ebced notası” ile belirlenmiştir.Mimarlıkta: Mimar Sinan’ın eserlerinde, boyutların modüler düzeninde çok sık kullanılmıştır. Örneğin Süleymaniye’de zeminden kubbe üzengi seviyesi 45, kubbe alemi 66 arşın yüksekliktedir. Yine Selimiye’de de kubbeyi taşıyan 8 ayağın merkezlerinden geçen dairenin çapı 45 arşındır. Kubbe kenarı zeminden 45, minare alemi buradan itibaren 66 arşındır. Süleymaniye ve Selimiye’nin görünen silüetleri 92 arşındır ki, bu da “Muhammed” kelimesinin ebced karşılığıdır.
Tasavvuf ve sembolizmde
Ebced hesabının tasavvuf ve din ilimlerinde kullanıldığına şahit olmaktayız. Özellikle “Kelime-i Tevhid” veya “Esmâ-i Hüsna”dan bir ismin kaç kere zikir edileceği ebced tablosuna göre tayin edilir. Kur’an tefsirlerinde ve hatta Kadir gecesinin tayininde de ebcedin kullanıldığını bilmekteyiz. Ebced’e göre “Âdem’ 45, “Allah” lafzı da 66 etmektedir. Ebced, cifr (şifrecilik), gizemcilik genellikle din bilginleri tarafından bazı Kur’an ayetlerine aykırı bulunarak reddedilir ve sapkınlık olarak görülür.
Sembolizmde: İki veya daha fazla kelimenin sayı değerlerinin aynı olmasından istifadeyle birini söylemekle diğeri kastedilmiş kabul edilerek halk arasında kullanılagelmiştir. Meselâ: “Muhammed” kelimesi 92′dir. “Aman’ kelimesi de 92′dir. “Mevlevî” kelimesi de 92′ ettiğinden bu kavramlar arasında bir alaka kurulmuştur. Ör;
Aman lafzı senin ism-i şerîfinle müsavidir
Anınçin aşıkın zikri amandır ya Resulullah
İlim, amel, sa’y kelimelerinin, Hilâl, lâle ve Allah sayı değerlerinin aynı olması anlamlı bulunur.
"Tarih düşürme sanatı"Ebced'in en fazla kullanıldığı yerlerden biridir. Divan edebiyatında veya mezar taşı gibi kitabe yazımlarında ustalıklı bir kelime veya mısra ile olayın tarihi işlenmiş olurdu.
Kehanet ve gizemlerdeTarih düşürme yöntemi ile yazıldığına inanılan bir metin üzerinden gelecek olaylarla ilgili kehanette bulunulur. Kur'an ve hadislerden yapılan çıkarımlarla geçmiş ve gelecek olaylara ait tahminler yapılmıştır. İstanbul'un Fethinin “beldetun tayyibetun…” cümlesinden, kıyametin tarihinin bir hadis metninden çıkartılması gibi. Ebced hesabı ayrıca cifr, vefk, astroloji, define aramada gibi gizemli uygulamalar içinde kullanılmıştır.
NOT
Eleştiriler
Ebced'in bir takım amacını aşan uygulamaları eleştiri konusu olmuştur. Örneğin ilgili metnin böyle bir şifre veya gizem barındırdığı varsayımından hareketle dini metinlerden bir takım yeni anlam ve işaretler çıkartılması bunlardan birisidir. Bir diğer eleştiri konusu metnin yazıldığı tarihte kullanılmayan bir takvim sistemi kullanılarak şiir, dini metin vb. üzerinden bir takım tarih kehanetleri yapılmasıdır. Örneğin Hicri takvimin Ömer zamanında, Rumi takvim'in ise Osmanlılar zamanında oluşturulmasına rağmen birtakım ayet ve hadisler üzerinde bu takvim sistemlerine göre hesap yapılabilmekte ve bu kaynaklara yeni anlamlar yüklenebilmektedir.
Ebced'in bir takım amacını aşan uygulamaları eleştiri konusu olmuştur. Örneğin ilgili metnin böyle bir şifre veya gizem barındırdığı varsayımından hareketle dini metinlerden bir takım yeni anlam ve işaretler çıkartılması bunlardan birisidir. Bir diğer eleştiri konusu metnin yazıldığı tarihte kullanılmayan bir takvim sistemi kullanılarak şiir, dini metin vb. üzerinden bir takım tarih kehanetleri yapılmasıdır. Örneğin Hicri takvimin Ömer zamanında, Rumi takvim'in ise Osmanlılar zamanında oluşturulmasına rağmen birtakım ayet ve hadisler üzerinde bu takvim sistemlerine göre hesap yapılabilmekte ve bu kaynaklara yeni anlamlar yüklenebilmektedir.
BİLGİ
Bu konunun devam niteliğindeki değişik diğer konulara aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.
- Ankara'nın Başkent Olacağı Müjdesi
- Batınî Yorumun Tarihine Toplu Bakış: Tarihsel Analiz Açısından Cefr ve Ebced
- Bediüzzaman ve Cifir İlmi
- Bilgi Değeri Açısından Cefr ve Ebced Harfler ve Metaller Metafiziği
- Bir Yöntem Sorunu Olarak Cefr ve Ebced: “Ebced Hesabı" ya da "Hisâb-ı Cümel”
- Bu İlmin Aletliği ve Vasıtasıyla İstihraç Edilen Gaybî İşler ve Sırlar, Tekellüflü Bir Sun'ilikle mi, Yoksa İlhamlı ve İhtarlı Bir Hâl ile mi Olmuştur?
- Cifir Hesabı
- Cifir Mes'elesi
- Cifir ve Ebced İlmiyle Uğraşan Alimler, Onu Nasıl ve Nerede ve Ne İçin Kullanmışlardır?
- Ebced Çeşitleri
- Ebced Çeşitleri ve Ebced Tabloları
- Ebced Hesabının Kaynağı
- Ebced Hesabıyla Gerçek Burcunuzu Bulmak
- Ebced İsim Heceleme Sözlüğü
- Ebced İsimler Sözlüğü
- Ebced Tablosu
- Ebced ve Cifir Bir Kabala Öğretisi midir?
- Ebced ve Cifir İlmi İslâm'ın Akidesine ve Zarurî Olan İlimlerine Dâhil midir, Değil midir?
- Ebced ve Cifir İlmi Meseleleri
- Ebced ve Cifir İlminin Kaynağı
- Ebced'le İlgili Sıkça Sorulan Sorular
- Ebced'le Tarih Düşürme
- Esrar-ı Huruf Ta'bir Edilen Tılsım ve Havas İlmiyle, Cifir ve Ebced İlmi Aynı mıdır?
- Evlenirken Ebced Hesabı Yapmak
- Hazret-i Ali'nin Kasidelerinden Alınmış Kerametli İşaretler
- Hurûfîlik
- Hurûficilikle Cifir ve Ebced İlmi Arasında Bir Münasebet Var mıdır?
- İlm-i Cifr ve Ebced Hesabı Nedir ?
- İsminizin Ebced Değeri Ne İşe Yarar?
- Kıyametin Kopma Tarihi
- Kur’an Yorumunun Cefr ve Ebced ile Yapılmasının İslâmîliği İmkanı
- Kur’an'a Ebced Yöntemiyle Bakmak
- Kur'an-ı Hakîm'de Cifir ve Ebced İlmine Dair Herhangi Bir Delâlet ve İşaret Var mıdır?
- Kur'ân-ı Kerim'den Tefe'ül Edip, Ebcedini Hesaplamak Caiz midir?
- Nerelerde Kullanılır?
- Oniki Sualin Cevapları
- Peygamber'in (A.S.M.) Hadîslerinde Ebced ve Cifire Dair Herhangi Bir İfade ve Beyan Var mıdır?
- Rakamlar ve Harfler Metafiziği
- Remil İlmi Hakkında
- Risale-i Nur'da Cifr ve Ebced (Mahiyeti, Hakikati, Delilleri)
- Risâle-i Nur’da İlm-i Cifr ve Ebced Hesabı-1
- Risâle-i Nur’da İlm-i Cifr ve Ebced Hesabı-2
- Risale-i Nurlarda Bulunan Cifir ve Ebcedin Mahiyet ve Keyfiyeti
- Sahabe ve Tabiîn'den Sonra, Hangi Sınıf Alimler Bu İlimle Meşgul Olmuşlar?
- Sayılar, Ebced ve Takvim
- İslamiyet ve Yıldızname
- Bu İlmin Esası Nereden Gelmiş?
- Terim Olarak Cefr ve Ebced -Kavramsal Analiz-
- Tevafukun Başka Bir Çeşidi
- A Harfi İle Başlayan İsimler
- B Harfi İle Başlayan İsimler
- C Harfi İle Başlayan İsimler
- Ç Harfi ile Başlayan İsimler
- D Harfi İle Başlayan İsimler
- E Harfi İle Başlayan İsimler
- F Harfi İle Başlayan İsimler
- G Harfi İle Başlayan İsimler
- H Harfi İle Başlayan İsimler
- I Harfi İle Başlayan İsimler
- İ Harfi İle Başlayan İsimler
- J Harfi İle Başlayan İsimler
- K Harfi İle Başlayan İsimler
- L Harfi İle Başlayan İsimler
- M Harfi İle Başlayan İsimler
- N Harfi İle Başlayan İsimler
- O Harfi İle Başlayan İsimler
- Ö Harfi İle Başlayan İsimler
- P Harfi İle Başlayan İsimler
- R Harfi İle Başlayan İsimler
- S Harfi İle Başlayan İsimler
- Ş Harfi İle Başlayan İsimler
- T Harfi İle Başlayan İsimler
- U Harfi İle Başlayan İsimler
- Ü Harfi İle Başlayan İsimler
- V Harfi İle Başlayan İsimler
- Y Harfi ile Başlayan İsimler
- Z Harfi İle Başlayan İsimler
Son düzenleme:
